Türk devletlerini birleştiren Nahçıvan Anlaşması 13. yılında

Türk dili konuşan ülkeler arasında temeli 1992'de Ankara'da gerçekleştirilen devlet başkanları zirvesinde atılan kurumsal iş birliği, 3 Ekim 2009'da Azerbaycan'ın ev sahipliğinde Nahçıvan'da, Türkiye, Kazakistan ve Kırgızistan devlet başkanlarının katıldığı toplantıda imzalanan anlaşmayla daha resmi bir hüviyete büründü ve daimi bir yapı olan Türk Keneşi kuruldu.

Türk Keneşi adı, İstanbul'da 12 Kasım 2021'de düzenlenen 8. Liderler Zirvesi'nde Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) olarak değiştirildi.

TDT'nin amacının Türk devletleri arasında kapsamlı iş birliğini derinleştirmek, bölgesel ve küresel barış ile istikrara katkıda bulunmak şeklinde tanımlandığı Nahçıvan Anlaşması'nda, iş birliğinin üye ülkeler arasındaki ortak tarih, kültür, kimlik ve dil birliğinden kaynaklanan özel dayanışma temelinde inşa edileceği belirtildi.

Anlaşmada, dış politika konularında ortak tutum benimsenmesi, terör ve diğer suçlarla mücadelede eylemlerin koordine edilmesi, ticaret ve yatırım için uygun koşulların yaratılması, kapsamlı ve dengeli bir ekonomik büyümenin sağlanması, bilim, teknoloji, eğitim ve kültür alanlarında etkileşimin genişletilmesi gibi konular temel amaç ve görevler olarak belirlendi.

Nahçıvan Anlaşması'nın imzalanmasından sonra geçen 13 yılda, TDT üye ülkeleri arasında iş birliğinin derinleşmesi, kurumun güçlenmesi ve etkinliğinin artması yönünde önemli adımlar atıldı.

Devlet Başkanları Konseyi, Dışişleri Bakanları Konseyi, akil insanlardan oluşan Aksakallar Konseyi, Kıdemli Memurlar Komitesi ve merkezi İstanbul'da bulunan sekretaryadan oluşan TDT, kurulmasından bu yana devlet başkanlarının katılımıyla 8 zirve düzenlendi.

Kazakistan'ın Almatı kentinde 21 Ekim 2011'de düzenlenen zirvede ekonomi ve ticaret, 23 Ağustos 2012'de Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te gerçekleştirilen zirvede bilim ve kültür, 16 Ağustos 2013'te Azerbaycan'ın Gebele kentindeki zirvede ulaşım, 5 Haziran 2014 Bodrum'daki zirvede turizm, 11 Eylül 2015'te Kazakistan'ın başkenti Astana'daki zirvede medya ve enformasyon, 3 Eylül 2018'de Kırgızistan'ın Çolpan Ata kentindeki zirvede gençlik ve ulusal sporlar, 15 Ekim 2019'da Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de gerçekleştirilen zirvede küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin desteklenmesi, 12 Kasım 2021'de İstanbul'daki zirvede Dijital Çağda Yeşil Teknolojiler ve Akıllı Şehirler konuları ön plana çıkartıldı.

Teşkilatın değişen ve genişleyen yapısı

Kurucu üyeleri Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye olan Türk Keneşi'ni ismi Kasım 2021'de yapılan 8. Liderler Zirvesi'nde Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirildi.

Ekim 2019'da Bakü'de gerçekleştirilen 7. Zirve sırasında Özbekistan teşkilata tam üye oldu. Böylece üye sayası 5'e yükseldi.

Macaristan Eylül 2018'de Kırgızistan'ın Çolpan Ata şehrinde düzenlenen zirvede, Türkmenistan ise Kasım 2021'de İstanbul'da düzenlenen zirvede gözlemci statüsü kazandı. Böylece TDT genişleme konusundaki bir hedefini gerçekleştirmiş oldu.

Macaristan'ın gözlemci olmasıyla birlikte Budapeşte'de TDT'nin Avrupa temsilcilik ofisi açıldı. Bu ofis, TDT-Macaristan ilişkilerini güçlendirmenin yanında AB ve Avrupa kurumları ile iş birliğini artırmasına katkı sağlıyor.

Türkmenistan ile TDT daha güçlü olacak

Birleşmiş Milletler nezdinde imzaladığı Tarafsızlık Anlaşması sebebiyle bu tarz uluslararası organizasyonlarda yer almayan Türkmenistan, 12 Kasım 2021'de İstanbul'daki Demokrasi ve Özgürlükler Adası'nda gerçekleştirilen 8. Türk Devletleri Teşkilatı İstanbul Zirvesi'ne ilk kez gözlemci olarak katıldı.

Kasım 2022'de Özbekistan'ın Semerkant şehrinde yapılacak liderler zirvesinde Türkmenistan'ın TDT'ye tam üye olması bekleniyor. Türkmenistan'ın üyeliğiyle TDT'nin, bölgesel olarak daha güçlü, uluslararası alanda daha etkin olacağı belirtiliyor.