Epilepsi Nedir? Epilepsi hakkında doğru bilinen yanlışlar

Epilepsi nedir? 

 Epilepsi, insanların tekrarlayan nöbetler geçirmesine neden olan bir tür beyin hastalığıdır; nöbetler beyindeki sinir hücreleri ya da nöron kümelerinin yanlış işaretler göndermesi ile gerçekleşir. Bu esnada insanlar garip hislere sahip olabilir veya garip davranabilir. Epilepsi, şiddetli kas spazmlarına ya da bilinç kaybına neden olabilir. Bazı hastalıklar, beyin hasarı ve anormal beyin gelişimi gibi durumlar epilepsiye neden olabilir. Çoğu durumda nedeni bilinmeyen bir hastalıktır. Tedaviye hemen başlamak önemlidir. Halk arasında ‘sara‘ hastalığı olarak bilinen epilepsiyi tamamen iyileştiren kesin bir tedavi yoktur, ancak ilaçlar çoğu insan için nöbetleri kontrol altında tutmaya yardımcı olur. Mevcut ilaçlar etkili olmadığında, ameliyat veya vagus sinir uyarıcıları gibi implante cihazlar yardımcı olabilir. Özel diyetler epilepsili bazı çocuklara yardımcı olabilmektedir.

Epilepsi kimlerde görülür?

“Epilepsi” kelimesi, kişinin nöbet nedenleri veya şiddeti hakkında bir şey göstermez. Epilepsisi bulunan birçok kişi birden fazla nöbet geçirir ve diğer nörolojik problem belirtilerine sahip olabilir. Bazen, epilepsili bir grup insan için EEG (elektroansefalogram) testi, klinik öykü, aile öyküsü benzerlik gösterir. Bu durumlarda, durumları spesifik bir epilepsi sendromu olarak tanımlanabilir. Epilepsi her yaşta görülmekte olan, uzun süreli tedavi ve gözlem gerektiren bir hastalıktır ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler.

Genetik sebepler

Bazı epilepsi türlerinde genetik yatkınlığın önemli rolü olan bir grup bulunmaktadır. Hastalık birkaç aile bireyinde de görülür. Bu da genetik faktörün bu epilepsi türlerinde büyük ölçüde etkili olduğunu düşündürür.

Yaklaşık 500 farklı genin çeşitli epilepsi türleriyle bağlantılı olduğu görülmüştür. Yine de bu genlerden birine sahip olmak mutlaka epilepsi hastası olunacağı anlamına gelmez.

 Epilepsi belirtileri nelerdir?

Nöbetler, epilepsinin ana semptomudur. Semptomlar kişiden kişiye ve nöbet türüne göre değişir. Fokal (kısmi) nöbetler; nasit bir kısmi nöbet, bilinç kaybını içermez.

Semptomlar şunları içerir:

 Tat, koku, görme, işitme veya dokunma hissi değişiklikleri

Baş dönmesi

Karıncalanma ve eklemlerin seğirmesi

Karmaşık kısmi nöbetler bilinç kaybını içerir

Diğer semptomlar ise şunları içermektedir;

Boş bakmak

Tepkisizlik

Tekrarlayan hareketlerin gerçekleştirilmesi

Tonik nöbetler ise kas sertliğine neden olur. Atonik nöbetler kas kontrolünün kaybına ve aniden düşmeye neden olabilir. Klonik nöbetler, yüz, boyun ve kolların tekrarlanan sarsıntılı kas hareketleri ile karakterizedir. Miyoklonik nöbetler, kolların ve bacaklarda spontan hızlı seğirmeye neden olur.

Tonik-klonik nöbetler belirti şunları içerir;

 Vücudun sertleşmesi

Sallanma

Mesane veya barsak kontrolü kaybı

Dil ısırma

Bilinç kaybı

BAYILMA NEDEN OLUR? NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Epilepsi hastalarının da sık sık şikayetçi olduğu bayılma ile ilgili Kardiyolog Prof. Dr. Eralp Tutar soruları cevaplıyor; Bayılma neden olur? Nasıl tedavi edilir?

Bayılma kişinin kısa süreli bilinç kaybıyla birlikte ortaya çıkan pozisyonunu kaybetme durumudur. Bilinç kaybının sebebi beyine giden kan akımının kısa sürelide olsa yetersiz kalmasıdır. Herhangi bir tıbbi müdahaleye gerek kalmadan kısa sürede kişinin bilinci yerine gelir. Her üç kişiden birinde hayatının herhangi bir döneminde bayılma olmuştur. Bayılma çoğu hastada hayatı tehdit eden bir durum değildir.

EPİLEPSİ NÖBETİ GEÇİREN HASTAYA İLK MÜDAHALE

Epilepsi nöbeti (sara krizi) geçiren biriyle karşılaştığınızda, hasta nöbet geçirdiği sürece hiçbir şekilde müdahale edilmemelidir. Normal şartlar altında atak kendiliğinden maksimum 1-2 dk içinde sonlanır. Bu sırada kişiyi küçük kazalardan korumak ve rahat nefes almasını sağlamak için alabileceğiniz birkaç önlem mevcut. İşte yapabilecekleriniz.

– Sakin olun ve çevredekilerden de sakin olmalarını isteyin.
– Kişinin hareketlerini durdurmaya, onu zapt etmeye çalışmayın. Hasta kasılırken ağzını açmaya çalışmak; çene çıkığı, dişlerini kırma, açmaya çalışan kişinin parmaklarının hasta tarafından ısırılması gibi pek çok olumsuzluklara sebebiyet verebilir.
– Saatinizle nöbet süresini tutun.
– Kişinin çevresindeki sivri ve keskin şeyleri temizleyin.
– Nöbet geçiren kişinin boynundaki kravat ya da eşarp gibi nefes almasını güçleştirecek aksesuarları gevşetin.
– Katlanmış bir ceket gibi, kişinin başının altına yumuşak ve düz bir şey koyun.
– Hastaya soğan, kolonya vb koklatmanın epilepsi nöbetlerinde tedavi edici hiçbir anlamı yoktur.
– Rahat nefes alması için kişiyi bir yanına doğru çevirin. Ancak dilini ağzından çıkarmaya kalkmayın. Bu gereksizdir ve dili çıkarmaya çalışırken yaralanmaya yol açabilir.
– Nöbetten sonra nefes almakta zorlanmadığı sürece, kişiye suni teneffüs yapmayın.
– Nöbet geçene kadar kişinin yanında kalın ve kendine gelmeye başladıkça nazik ve teskin edici şekilde davranın.
– Nöbet geçiren kişi gideceği yerden uzaktaysa ve aklı karışmış gibi görünüyorsa, bir yakınını aramayı veya bir taksi çağırmayı teklif edin.
– Hastanın nöbeti kesilmiyor, art arda nöbetler tekrarlıyorsa veya nöbet süresi 10 dakikayı bulduysa, acil yardım ekibi çağırın.

NÖBET SIRASINDA NELER YAPILMALIDIR?

Nöbet sırasında yapılcak şey, hastanın kendisine zarar vermesini önlemektir.

Hastanın etrafında hastaya zarar verecek eşyaları kaldırmak gerekir. Başını bir yere çarpabilir. Kesici aletlere, yatak kenarlarına çarpıp kendisine zarar verebilir.

Başını ve vücudunu yana çevirin, başının altına yumuşak bir yastık koyulmalıdır.

Dilini ısırmaması için nöbet geçiren kişinin çenesi açık tutulmaya çalışılmalıdır.

Kıyafetleri ve yakası gevşetilmelidir. Rahat nefes alması sağlanmalıdır. Hastanın ağzında yiyecek varsa bunu çıkarmak gerekir.

Hastayı kendine getirmek için soğuk su dökme, tokat ama, kolonya sürme gibi şeyler uygulanmamalıdır.

Panik yapmayın ve hastayı da telaşlandırmayın.

Hastaya herhangi bir ilaç verilmemelidir.

Nöbet sırasında hastanın neler yaptığını gözlemlenmeli ve hastanın doktoruyla bunlar paylaşılmalıdır.

Epilepsi hastası neler yapmalı?

Ketogenik diyet epilepsisi olan çocuklar için sıklıkla önerilir. Bu diyet düşük karbonhidrat ve yüksek yağlar içermektedir. Diyet vücudu, ketoz denilen bir süreç olan glikoz yerine enerji için yağ kullanmaya zorlar. Diyet yağlar, karbonhidratlar ve protein arasında sıkı bir denge gerektirir. Bu nedenle bir beslenme uzmanı veya diyetisyen ile çalışmak en iyisidir. Bu diyetteki çocuklar bir doktor tarafından dikkatle izlenmelidir.

Ketogenik diyet herkese fayda sağlamaz. Ancak düzgün takip edildiğinde, nöbet sıklığını azaltmada genellikle başarılı olur. Sara hastalığı, ergenler ve yetişkinler için, değiştirilmiş bir Atkins diyeti önerilebilir. Bu diyetin aynı zamanda yağ oranı yüksektir ve kontrollü bir karbonhidrat alımını içerir. Modifiye Atkins diyetini deneyen yetişkinlerin yaklaşık yarısı daha az nöbet yaşamaktadır. Sonuçlar birkaç ay kadar hızlı görülebilir. Bu diyetler düşük lif ve yağ oranı yüksek olduğu için, kabızlık ortak bir yan etkidir.

Epilepsi hastalarına öneriler?

Nöbet tetikleyicilerini (stres gibi) tanımak
Nöbetleri kaydetmek
Yeterli uyku ve düzenli uyumak
Egzersiz yapmak
Daha düşük stres

Epilepsiye iyi gelen şifalı bitkiler

Öncelikle Epilepsi hastalığı için bitkisel tedavisine karar vermeden evvel doktorunuza danışmak faydalı olacaktır. Unutulmamalıdır ki, bazı bitkilerden hastalıklara şifa bulunduğu gibi bazen de tam aksi yaşanabilmektedir. Sara hastalığına karşı kullanılabilecek şifalı bitkiler de bulunmaktadır. Bu bitkiler arasında;

 Ökse Otu; Eski çağlardan bu yana kullanılan ökse otu, epilepsi için kullanılan en iyi ilaçlardandır. Günümüzde de bazı doktorlar bu bitkiyi kabul ederek, kronik kramplara ve histeri krizleri için tavsiye etmektedir.

Hazırlama ve kullanımı; bitkinin çok ince kıyılmış yarım kaşık yaprak ve sapı (meyvesi zehirli olduğu için kullanılmaz) bir su bardağı soğuk su içerisinde gece boyunca bekletilir, sabah hafifçe ısıtılarak, bütün gün yemeklerden önce yavaş yavaş içilmelidir.

Kantaron çiçeği, elim otu,kalkan otu, çınar kabuğu, sirke ve bal karışımı da epilepsi hastalığına iyi gelen şifalı bitkiler arasındadır.

EPİLEPSİ HAKKINDA DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR

Epilepsisi olan hastalar iyileşmez, nöbetleri ölene dek sürer!

YANLIŞ!

Epilepsi hastalarının yüzde 60'ında nöbetler ilaçla kontrol altına alınır. Bazı hastaların epilepsi türleri yaş ile ilişkilidir. Delikanlılık çağında görülen rolandik epilepsi ilerleyen yıllarda kaybolur. Nöbetler çoğu hastada tedavi ile kontrol altına alınır. Epilepsiye Karşı Uluslararası Birlik (ILAE), epileptik bir kişi en az 10 yıldır nöbet geçirmiyor ve en az beş yıldır ilaç da kullanmıyorsa; iyileşmiş kabul eder.

Epilepsi ve nöbet aynı şeydir!

YANLIŞ!

Birbirleri ile oldukça ilişkilidirler ama, aynı şey değildirler. Nöbet, normal beyin işlevindeki kısa bozulmadır. Nöbeti olan herkes epileptik olmaz. Diyabetten, üremiye, kanserden yüksek ateşe dek neredeyse her şey nöbet yapabilir. Epilepsi ise, nöbetlere karşı duyarlılığın arttığı bir beyin hastalığıdır.

Epileptik nöbetler ağrılı ve tehlikelidir!

YANLIŞ!

Nöbetler çoğu kişide ağrısızdır. Nadiren nöbet sırasında ağrı hissettiğini söyleyen hastalar görülebilir. Nöbetlerden kaynaklanan (çarpma, burkulma, ezilme, yanma gibi) ikincil ağrı nedenleri de olabilir. Nöbetler genel olarak tehlikesizdir.

Nöbet sırasında kişi dilini yutabilir, bu da ölüme yol açabilir!

YANLIŞ!

Nöbet sırasında bir kişinin dilini yutması mümkün değildir. Asla hastanın ağzını açmaya çalışmamalı, kişi yan tarafına yatırılarak ağızda biriken sıvıların solunum yoluna kaçması önlenmeye çalışılmalıdır.

Epilepsisi olan kişilerde gelişimsel bozukluklar ve ruhsal sıkıntılar da vardır!

YANLIŞ!

Epilepsisi olanlarda otomatikman gelişimsel bozukluklar ve ruhsal sıkıntılar olmaz. Genelde epilepsi dışında tamamen normallerdir. Gelişimsel kusurları olanların bir kısmında ise, epilepsi de olabilir. Epileptiklerin bir kısmında depresyon da görülür. Bazen varsanılar da (hallucination) olabilir.

Epileptikler araba sürebilir!

YANLIŞ!

Epileptik hastaların araba kullanma durumları, bulundukları ülkelerin trafik yönetmeliklerine göre düzenlenir. ABD'de çoğu eyalette ilaç tedavisi ile normal olan epileptik hastalar araba kullanabilirken, Türkiye’de kesinlikle yasaktır. Tedavi altında olsun ya da olmasın.

Epileptikler çocuk doğuramaz!

YANLIŞ!

Epileptik annelerin bebekleri yüzde 90'dan fazla oranda sağlıklı doğar. Ancak sağlıklı bir anne adayının endişeleri gibi, epileptiklerin de düşünecek bir sürü şeyi vardır. Bir numaralı sorun antiepileptik ilaçlardır. Bazı antiepileptikler çocuğa zarar verebileceğinden, gebelikte kullanılabilecek güvenli ilaca geçmek gerekir. Yine de şunu belirtmeliyiz ki çocukta zararlı sonuçlara yol açan sadece bir antiepileptik var.

Epilepsi işimi etkilemez!

YANLIŞ!

Epileptik hastaların gece vardiyasında çalıştırılmaması gerekir. Sık sık yapılan gece-gündüz mesai değişiklikleri nöbetleri tetikleyebilir. Dolayısıyla epilepsi işi etkileyebilir. Yapılan işin tehlikeliliği, konsantrayon gerekliliği, el kontrol becerileri durumu gibi faktörlerin nöroloji uzmanı ile birlikte değerlendirilmesi uygun olur. Bu nedenle epileptikler bazı meslekler için uygun değildir.

Epilepside alkol zararlıdır!

YANLIŞ!

Tabii ki yüksek miktarda alkol alımı hem epileptik ilaç dozlarını değiştirir hem de beynin nöbet geçirme eşiğini düşürür. Bu nedenle yüksek alkol alımı sakıncalıdır. Ancak düşük dozda alındığında nöbet artışına neden olmaz. Ancak yine de bu gibi durumları nörologla konuşmak ve onun görüşünü uygulamak yerinde olur.

Epilepside tedavi ilaç kan düzeyi takipleriyle yapılır!

YANLIŞ!

İlaç kan düzeyi takipleri, ilacın klinik etkinliğini göstermekten uzaktır. Klinik başarı, ilaç kan düzeylerine bakılarak yapılamaz. Epilepsi tedavisi ampiriktir. İlaç kan düzeyleri uzman tarafından hastada zehirlenme şüphesi varsa ya da hastanın ilacı kullandığı konusunda endişeler varsa istenir. Diğer kullanımları tartışmalıdır.