Çip krizi korkutuyor!

Tüm teknoloji ürünlerinin olmazsa olmazı olan çiplerin üreticisi konumunda olan Tayvan’ın, Çin ile yaşadığı korkutuyor.  Çin hükümetinin ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin ziyareti nedeniyle, çip üretiminin ham maddesi olan kumun tedarikini kesmesi, yeni bir krizin de başlamasına neden oldu.

Çip yoksa teknoloji yok

Başta elektronik cihazlar ve teknoloji ürünleri olmak üzere telefondan, beyaz eşyalarda olmak üzere pek çok tüketimde kullanılan çiplerin üretimi Çin-Tayvan kriziyle tekrar gündeme geldi. Tüm dünyada kullanılan çiplerin yüzde 60’nın üreticisi olan Tayvan’a kum tedarikini askıya alan Çin, ABD’de ile teması yüzünden bu ülkenin etrafında tatbikat terörü estiriyor.

Tedarikçi ülke Tayvan

Çip üretimi için kullanılan kuma uygulanan ambargo, Tayvan’da bulunan üretim merkezlerinde alarma geçirdi. Çipin ham maddesi olan kumun tedariki sağlanamazsa kısa sürede pek çok teknoloji ürününde olmazsa olmazı olan çipin üretilmesini imkansız hale getiriyor. Çin ile Tayvan arasındaki gerilim ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan’a yaptığı ziyaret nedeniyle zirve yapmıştı. Çin Ticaret Bakanlığı, Tayvan’a yönelik uyguladığı yaptırımlar arasına kum ihracatının yasaklanmasını da ekledi.

Siliryum, kumdan üretiliyor

Tayvan’ın 3 Ağustos tarihinden itibaren Çin ana karasından ikinci bir emre kadar kum alımı yapamayacağının açıklanmasının ardından, Siliryum dan üretilen çipin (yarı iletken) üretiminde tehlike çanlarını çalınmasına neden oldu. Çünkü kum, içerdiği silisyum (yar iletken madde) nedeniyle çip üretiminin omurgasını oluşturuyor. Kıyıları taşlık arazilerden oluşan Tayvan, çip üretmek için ihtiyacı olan kumu Çin’den gemilerle ülkesine taşıyor. Tayvan’da üretilen çiplerde cep telefonu, bilgisayar, tablet, elektrikli ev aletleri, otomobil gibi birçok ürünün üretimi durma noktasına getirmesine neden olabilir.

Tayvan, çipin merkez üssü

Tayvan, dünya çip üretiminin yüzde 60’ını tek başına gerçekleştiriyor. TSMC, UMC, PSMC, VIS gibi dünyanın en büyük çip üreticilerinin fabrikaları ise Tayvan’da bulunuyor. Apple, AMD, Nvidia, MediaTek gibi teknoloji devlerine çip sağlayan TSMC tek başına dünya çip pazarının yüzde 54’ünü temsil ediyor.

Diğer bir Tayvanlı üretici UMC de dünya çip pazarından yüzde 7 pay alıyor. İşte bu büyüklükten dolayı, Tayvan’daki çip üretiminde meydana gelebilecek bir aksama dünyanın tüketimini tehdit ediyor. Tayvan’ın Çin tarafından işgal edilmesinin konuşulduğu günlerde bir açıklama yapan TSMC’nin Başkanı Mark Liu, işgal halinde fabrikaların çalışamayacağını belirterek, “Kimse TSMC’yi zorla kontrol edemez. Bir askeri güç veya işgal alırsanız, TSMC fabrikasını çalışmaz hale getirirsiniz” uyarısında bulunmuştu.

Bu ikinci çip krizi

Dünya çip krizinin en büyük etkilerini koronavirüs döneminde hissetti. Salgın önlemleri nedeniyle etkilenen sektör çip üretimini yavaşlamasına neden oldu. Yaşanan krizden iletişim, veri hizmetleri, tüketici elektroniği (cep telefonu, bilgisayar, telefon vb.) otomotiv gibi birçok sektör etkilendi.

Krizden en büyük darbeyi ise otomotiv sektörü aldı. Çip krizi nedeniyle 10 milyon adet araç üretilemedi. Yine cep telefonu, bilgisayar, ekran kartı gibi birçok ürünün tedarikinde aksamalar yaşandı. Ayrıca telekomünikasyon, iletişim ve endüstriyel alandaki pek çok yatırım da ya yavaşladı ya da durdu.

Çip üretiminde silisyum açısından zengin olan kum kullanılır. Çip, en temel ve basit anlatımıyla üzerine transistörlerin (devre elemanı) yerleştirildiği yarı iletken bir metaldir. Elektriği ne tam olarak iletir ne de yalıtır. Bu yüzden adına yarı iletken de denir. Çip üretiminde süreç dünyada bolca bulunan silisyum açısından zengin kumun eritilmesi ve kalıplanmasıyla başlar. Üretim esnasında su kullanımı da çok yoğundur. Bilgisayar, telefon, tablet, kahve makinası, otomobil kısacası hayatımızı kolaylaştıran teknolojilerin bulunduğu her yerde yarı iletkenlere yani çiplere ihtiyaç vardır. Halen üretilen otomobillerin her birinde binden fazla çip bulunduğu düşünüldüğünde, yaşanacak ikinci çip krizinin de en büyük etkisinin bu sektörü olması kaçınılmaz hale geliyor.