Bakan Muş: “10 milyar lira değerinde kaçak eşya ele geçirildi”

Ticaret Bakanı Mehmet Muş, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bir sunum yaparak bakanlığının 2023 bütçesine ilişkin bilgi verdi. Bakan Muş özetle şunları söyledi:

“Küresel ekonomi, pandeminin getirdiği olumsuzlukları henüz aşamadan Rusya ve Ukrayna arasındaki gerilimin 2022 yılı Şubat ayında savaşa dönüşmesinin şoku ile karşı karşıya kalmıştır. Pandemi sonrası tedarik zincirlerinde ortaya çıkan aksaklıklar, enflasyonist ortam, küresel finansal sıkılaşma politikaları ve jeopolitik gerilimler bir yandan küresel ekonomik aktiviteyi yavaşlatmakta diğer yandan yeni riskler ortaya çıkarmaktadır.

Bu gelişmeler ışığında uluslararası kuruluşlar küresel ekonomik büyümeye dair tahminlerini sürekli olarak aşağı yönlü revize etmektedir.

Kış aylarına yaklaştığımız bir dönemde küresel çapta gaz tedarikinde ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Bu durumdan en fazla etkilenen bölge, en büyük ihracat pazarımız olan Avrupa Birliği’dir.

Nitekim OECD, enerji krizinin ileri boyutlara ulaşmasının, 2023 yılında Avrupa’nın büyüme oranını 1,25 puan, küresel büyüme oranını ise 0,5 puan kadar azaltabileceğini belirtmiştir.

Öte yandan, Rusya ve Ukrayna tahıl ürünleri, yağlı tohumlar ve gübrelerde temel tedarikçiler olduğu için, gıda fiyatları yılın ilk yarısında keskin bir şekilde yükselmiş; bu durum özellikle az gelişmiş ülkeler başta olmak üzere birçok ülkede gıda güvenliği endişelerini artırmıştır.

Ek olarak, pandemi ile birlikte daha da yükselen küresel borçluluk seviyesi de, son dönemde artan faiz oranları ile birlikte endişe verici noktalara ulaşmıştır.

 Küresel ölçekteki tüm bu olumsuz gelişmelere rağmen Türkiye ekonomisi üretmeye, istihdam sağlamaya ve Türk mallarını dünyanın dört bir yanına ihraç etmeye devam etmiştir.

Nitekim, ekonomimiz 2021 yılında %11,4 oranında büyüyerek son 50 yılın en yüksek performansını göstermiştir. Bu büyümeye mal ve hizmet ihracatının katkısı 5,3 puan gibi yüksek bir seviyede gerçekleşmiştir.

2021 yılında olduğu gibi, 2022 yılının ilk yarısında da ekonomimiz %7,5 oranında büyümeyle güçlü performansını sürdürürken, büyümenin yaklaşık yarısı mal ve hizmet ihracatından kaynaklanmış ve ihracat büyümenin itici gücü olmaya devam etmiştir.

Türkiye ekonomisi pandemi öncesi döneme göre 3 milyon 400 binin üzerinde ilave istihdam yaratmıştır. 2022 yılı Ocak ayına kıyasla dahi bakıldığında sağlanan ilave istihdam 1 milyon 100 bin kişinin üzerindedir.

Pandeminin etkisiyle %61,6 düzeyine kadar gerileyen imalat sanayii kapasite kullanım oranı, ihracat artışından aldığı önemli destekle pandemi öncesi düzeyini de aşarak Ekim ayı itibarıyla %76,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Tüm bu gelişmeler üretim kapasitesini ihracat ile destekleyen Türkiye hedefine ulaşma noktasında ne kadar doğru adımlar attığımızın en önemli göstergelerindendir.

 

Uluslararası Ticaret

 

2021 yılında küresel ekonomideki hızlı toparlanma sonrasında mal ihracatı %33 artışla 225,2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiş, küresel mal ihracatından alınan pay ilk kez %1’in üzerine çıkmıştır. İhracatımız 2022 yılı Ocak-Ekim döneminde, geçtiğimiz yıla göre %15,4 oranında artarak 209,5 milyar dolar olmuştur. Bu rakamlarla, ihracatta hem ilk 10 ay bazında, hem de aylık bazda en yüksek seviyelere ulaşılmıştır. 2022 yılının ilk 10 ayında dünyanın farklı coğrafyalarına yaptığımız ihracat güçlü bir şekilde artmaya devam etmiştir.

Oransal olarak en fazla ihracat artışı Amerika kıtasına gerçekleşirken, en önemli ticari partnerimiz olan Avrupa Birliği’ne ihracatımız %13,5 oranında artmış; AB ile ticaret fazlamız 9,7 milyar dolara ulaşmıştır. Birleşik Krallık’la ticaretimizde ise 6 milyar dolar dış ticaret fazlası verilmiştir.

2021 Ocak ayında 1,22 seviyesinde olan Dolar/Avro paritesi, 2022 Ekim ayında ortalama 0,98’e kadar gerilemiştir. Paritenin ilk 10 ayda ihracatımıza 12 milyar dolar ve dış ticaret açığına ise 2,8 milyar dolar negatif etkisi olmuştur.

AB’de daha da zayıflaması beklenen talep ihracatımız üzerinde risk yaratmaktadır. Bu nedenle, ihracatçılarımızı alternatif pazarlara yönlendirerek pazar çeşitlendirmemizi güçlendirmek için gerekli çalışmaları yürütüyoruz. Bu yılın ilk 10 ayında geçen yılın aynı dönemine göre; ithalat %39,5 oranında artarak 300 milyar 553 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

Şimdi sizlerle ithalatta yaşanan bu artışın sebeplerini paylaşmak isterim. Öncelikle, başta enerji olmak üzere emtia fiyatlarındaki artışlar, emtia ithalatçısı konumunda olan ülkemiz ithalatı üzerinde doğrudan ve keskin bir artış yaratmıştır.

Enerji ithalatımız ilk 10 ayda geçen yıla göre %118,4, yani 43,7 milyar dolar artmıştır. Bu artışta fiyatların etkili olduğunu görmekteyiz; nitekim 2022 Ocak-Ağustos döneminde enerji ithalat miktar endeksi %10,2 düşüş gösterirken enerji ithalat birim değer endeksi %166,4 artmıştır.

Öte yandan, son dönemde altın ithalatında yaşanan yükseliş de ithalat faturamızı önemli ölçüde arttırmaktadır. Toplam altın ithalatı geçtiğimiz yılın ilk 10 ayına göre %198,4, yani 10,1 milyar dolar artmıştır. Dolayısıyla ithalatta izlenen artışın %63’ü enerji ve altın kaynaklı gerçekleşmiştir.

Ülkemizin küresel pazarlar ve değer zincirlerindeki konumunu güçlendirmeyi, ihracatımızın geleneksel ürün-pazar yapısını bir ileri aşamaya taşımayı ve uzak ülkelerle ticaretimizi geliştirmeyi hedefliyoruz.

 

Eximbank

 

Bildiğiniz üzere ihracatımızın finansmanında Eximbank çok önemli bir yere sahiptir. Türkiye’nin tek resmi ihracat destek kuruluşu olan Türk Eximbank, 2022 yılının ilk 10 ayı itibarıyla ihracatçılarımız için 37,3 milyar dolar finansman desteği sağlamıştır. Bankanın toplam müşteri sayısı, 2022 yılında da artmaya devam etmiş olup bu firmaların %80,7’si KOBİ’dir.

Ayrıca Banka,  Uluslararası ve Bölgesel Bankacılık ve Finans Kuruluşları ile imzaladığı anlaşmalarla ilave finansman imkânları sunmaya devam etmiş ve yılbaşından itibaren 1,5 milyar doları aşan miktarda kaynak sağlamıştır.

Bankanın, ödenmiş sermayesi 3 milyar lira artış ile 13,8 milyar liraya yükselirken, kayıtlı sermaye tavanı 17,5 milyar liradan 30 milyar liraya yükseltilmiştir. 2022 yılında da desteklerimizle ihracatçılarımızın yanında olmaya devam ettik. Mal ihracatı kapsamında 2022 yılında 13 bini aşkın firmamıza 2 milyar 250 milyon lira tutarında destek ödemesi yaptık.

Yepyeni bir vizyonla ve bürokrasiyi de azaltarak, tüm desteklerimiz Ağustos ayında yayımlanan İhracat Destekleri Hakkında Karar ile tek bir çatı altında toplanmıştır. Bu sayede ihracatçılarımız tek bir noktadan tüm desteklerin detaylarına kolay bir şekilde ulaşabilmektedir.

Hizmet ihracatımız son 20 yılda 4 kattan fazla artmıştır. Bu kapsamda, pandeminin etkilerini geride bırakarak 2021 yılında bir önceki yıla göre %74,3 oranında artarak 61,3 milyar dolar seviyesine ulaşmış, aynı dönem hizmetler dengesi ise 31,7 milyar dolar olmuştur.

2022 Ağustos yıllıklandırılmış veriye baktığımızda ise hizmet ihracatımız bir önceki yılın aynı dönemine göre %65 oranında artış kaydederek 76,4 milyar dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde, hizmet sektörlerindeki dış ticaret fazlası %103 artışla 39,3 milyar dolara yükselmiştir.

 

Destek programları

 

Sektörle dirsek teması halinde çalışmalarımız doğrultusunda Nisan ayında Hizmet İhracatı Destek Program Paketi uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamlı paket ile tüm hizmet sunum yöntemlerini içeren bir tanımlama yapılırken; sağlık hizmetleri, bilişim, film-dizi, eğitim, yönetim danışmanlığı, yayıncılık, lojistik, yolcu taşımacılığı, ulaştırma alt yapı hizmetleri, gastronomi, perakende ve konaklama sektörlerimizin uluslararası pazarlara daha fazla açılmaları ve bu pazarlarda kalıcı olabilmeleri amaçlanmıştır.

Ayrıca, bilişim sektörüne özel tasarlanmış olan e-Turquality, diğer adıyla Bilişimin Yıldızları Programı ile bu alanda bölgesel ve küresel anlamda güçlü şirketlerin çıkarılması hedeflenmektedir. Bakanlığımız tarafından 2022 Ocak-Ekim dönemi içerisinde 657 firmaya 695 milyon lira destek ödemesi gerçekleştirilmiştir.

Nisan ayında yayımlanan Yurt Dışı Lojistik Dağıtım Ağlarının Desteklenmesi Hakkında Karar ile tüm lojistik süreçlerin uçtan uca yönetildiği entegre bir model kurulması amaçlanmaktadır. Dağıtım ağları ile, lojistik imkân ve kabiliyetlerimizin sınır ötesine taşınması hedeflenmektedir. 

 

E-Ticaret

 

2021 yılının ilk 6 ayında yaklaşık 161 milyar lira olan e-ticaret hacmi 2022 yılının aynı döneminde 348 milyar liraya yükselmiştir. Bu kapsamda, tüm dünyada ilgili sektörün rekabetçi koşullar altında ve yeni oyunculara alan açacak şekilde büyümesini teminen düzenlemeler yapılması ihtiyacı hasıl olmuştur.

 

Tüketici hakları

 

Bir diğer ana ve önemli faaliyet alanımız olan ürün güvenliği ve denetimi ve tüketici hakları ile ilgili çalışmalarımız hususundaki bazı bilgileri sunmak istiyorum. Ürün güvenliği alanındaki çalışmalarımızla ihracatımızdaki artışın sürdürülmesi, ithalatımızın disipline edilmesi; aynı zamanda vatandaşımızın ve sanayimizin teknik düzenlemelere uygun ve kaliteli ürünlere ulaşması amaçlanmaktadır.

2021 yılında yürürlüğe giren Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu doğrultusunda bu yıl güncellenerek yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile güvensiz, tağşişe konu olan ve alıcıyı yanıltacak şekilde işaretleme, etiketleme ve belgelendirme yapılarak ihraç edilen ürünlere de yaptırım uygulanması mümkün hale getirilmiştir.

Tüketici hakem heyetleri, kendilerine yapılan başvuruları hızlı, basit ve masrafsız biçimde çözüme ulaştırarak yargı üzerindeki iş yükünü önemli ölçüde azaltmaktadır. Yapılan son düzenlemelerle il ve ilçe tüketici hakem heyetleri parasal sınırı 15.430 liradan 30 bin liraya çıkarılmıştır.

Eylül sonu itibariyle tüketici hakem heyetlerine 453 bini aşkın başvuru yapılmış olup, yapılan başvuruların %61’i e-devlet üzerinden gerçekleştirilmiştir. Aynı dönemde 441 bini aşkın başvuru sonuçlandırılmış ve yaklaşık 900 milyon lira tutarında uyuşmazlık karara bağlanmıştır.

 

Sınır kapıları

 

Türkgözü, Gürbulak ve Pazarkule Gümrük Kapılarının modernizasyon çalışmaları devam etmektedir.  Şanlıurfa Gümrük Müdürlüğü, Mersin Laboratuvar Müdürlüğü, Ege Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü, Şırnak/Silopi ve Hakkari/Yüksekova lojmanları ile Ceylanpınar gümrük kapısının yenilenmesine ilişkin proje çalışmaları tamamlanmış olup, yakın zamanda inşaat faaliyetlerine başlanacaktır.

Balıkesir ve Nizip Gümrük Müdürlükleri ise 2022 yılında faaliyete geçmiş olup, önümüzdeki süreçte, Çukurova Havalimanı’nda açacağımız Gümrük Müdürlüğü ile sayımızı 167’ye yükselteceğiz.

 

Kaçakçılıkla Mücadele

 

Gümrük Muhafaza Ekiplerimizce yürütülen kaçakçılıkla mücadele faaliyetleri neticesinde toplam 10 Milyar TL değerinde kaçak eşya ele geçirilmiştir. Akaryakıt, tütün mamulleri ve alkollü içki kaçakçılığı ile mücadelede idari ve teknik kapasitemizi artırdık.

Akaryakıt kaçakçılığı ile mücadelede etkinliğin artırılması, ilgili kurumların kapasitesinin ve kurumlar arasındaki iş birliğinin geliştirilmesi amacıyla geçtiğimiz yılsonunda yürürlüğe konulan Akaryakıt Kaçakçılığı ile Mücadeleye Yönelik Tedbirler Genelgesi ile Eylem Planı kapsamında yürütülen çalışmalar Bakanlığımız koordinesinde devam ediyor.

Bakanlığımız bünyesinde görev yapan Akaryakıt Özel Ekibince bu yıl içerisinde yürütülen çalışmalarda 4 milyar lira değerinde vergi zayi ile 10 Milyar lira değerinde sahte fatura tespit ettik ve 1.262 ton kaçak akaryakıt ele geçirdik.

 

Uyuşturucuyla mücadele

 

Bu yıl da uyuşturucu madde kaçakçılığıyla mücadele alanında rekor yakalamalara imza attık. Gürbulak Gümrük Kapısında biri 1 ton 18 kilo diğeri 622 kilo olmak üzere ile tüm zamanların en yüksek miktarlı sıvı metamfetamin yakalamalarını gerçekleştirdik.

İstanbul Ambarlı Limanında rekor yakalama olarak tarihe geçen 2 ton 91 kilo captagon yakalamasının yanı sıra yine İstanbul’da 338 kilo, Cilvegözü Gümrük Kapısında 404 kilo captagon ele geçirdik.

Ayrıca, Esendere Gümrük Kapısında 513 kilo eroin yakalayarak son zamanların en yüksek miktarlı eroin yakalamasını yaptık. Yakın zamanda Gürbulak Gümrük Kapısında 285 kilosu eroin olmak üzere toplam 305 kilo uyuşturucu yakalaması gerçekleştirdik.

 Ticari eşya yakalamalarımız kapsamında 242,4 milyon lira değerinde kaçak elektronik cihaz ele geçirilmiştir. Benzer şekilde, son yılların tek seferde yapılan en yüksek miktarlı alkollü içki yakalamasına imza atarak Mersin’de toplam 86 bin 245 şişe alkollü içkiye el koyduk.

Diğer taraftan uyuşturucu, akaryakıt, tütün mamulleri ve alkollü içki kaçakçılığı başta olmak üzere kaçakçılıkla mücadele kapsamında yürütülen operasyonlar neticesinde;

·       13,4 ton uyuşturucu,

·       31,9 ton uyuşturucu yapımında kullanılan kimyasal,

·       9 bin 410 ton akaryakıt,

·       2,4 milyon paket sigara,

·       21 milyon adet sigara kâğıdı ve filtresi,

·       3,1 milyon adet elektronik sigara,

·       8 bin 237 ton gıda ve

·       Yaklaşık 26 bin adet tarihi eser ele geçirdik.

Bakanlık olarak kaçakçılığa karşı ortaya koyduğumuz tavizsiz mücadeleye önümüzdeki dönemde de kararlılıkla devam edeceğiz.

 

Bütçe dağılımı

 

Ticaret Bakanlığımızın, sizlere takdim olunan amaç ve faaliyetleri doğrultusunda kullanılmak üzere, 2023 yılı bütçesi toplam 17 milyar 124 milyon 310 bin TL’dir.

Bu meblağın,

·       13 milyar 335 milyon 123 bin TL’si Ticaretin Düzenlenmesi, Geliştirilmesi ve Kolaylaştırılması Programına,

·       1 milyar 988 milyon 706 bin TL’si Yönetim ve Destek Programına,

·       1 milyar 411 milyon 43 bin TL’si Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Programına,

·       368 milyon 634 bin TL’si Tüketicinin Korunması, Ürün ve Hizmetlerin Güvenliği ve Standardizasyonu Programına,

·       20 milyon 804 bin TL’si Program Dışı Giderler olarak

tahsis edilmiştir.

Ayrıca, ekonomik sınıflandırmaya göre Bakanlığımız 2023 yılı bütçe teklifinin;

·       4 milyar 592 milyon 150 bin TL’si personel giderlerine,

·       651 milyon 76 bin TL’si SGK devlet primi giderlerine,

·       662 milyon 768 bin TL’si mal ve hizmet alım giderlerine,

·       720 milyon TL’si sermaye giderlerine,

·       32 milyon 300 bin TL’si sermaye transferleri tertibine,

·       10 milyar 466 milyon 16 bin TL’si cari transferlere,

yani büyük ölçüde ihracatçı ve ticaret erbabımızın desteklenmesi ile ilgili giderlere tahsis edilmiştir."