Ayakkabı kutusundaki para

BEYAZ YILDIZ

Küçük birikimleri olup da paralarını bankaya yatırmayan Amerikalıların, onları ayakkabı kutularında saklama eğilimi vardır. Ayrıca Amerika’da, uyuşturucu satıcıları/dağıtıcıları, illegal silah satıcıları, kadın ticareti ve fuhuş organizasyonu gibi işlerle uğraşanlar, kara paralarını ayakkabı kutularında saklarlar. Bu nedenle “money in shoebox” (ayakkabı kutusundaki para) diye bir deyim bile gelişmiştir. Google’a  “money in shoebox” yazdığınızda karşınıza düşünemeyeceğiniz kadar haber, öneri, şiir ve şarkı çıkacaktır. Hatta ülkemizde 17 Aralık günü, bir banka genel müdürünün evinde yapılan aramada elde edilen ve rüşvet konusu olduğu iddia edilen paraların haberlerinde de “Google” aramasından elde edilen ve Amerika’da birçok haber ve gazete makalesinde yer alan resimlerin kullanılmış olduğu kolaylıkla görülebilir.

Ayakkabı kutusu vurgusu neden önemlidir?

Bilindiği üzere Türk kültür dokusunda ayakkabı kutusunda para biriktirme, ayakkabı kutusu ile para transfer etme, ayakkabı kutusunda para saklama ve hatta ayakkabı kutusu bulundurma tutum ve davranışı bulunmamaktadır. Küçük birikimler, çeyiz sandıklarında ya da dolaplarda saklanır. Kara para işleri ise çantalar, valizler ya da banka hesapları üzerinden yürür. Ancak Amerika’da, önemli miktarda paranın ayakkabı kutusunda ele geçirilmiş olması, bu paranın illegal yollarla elde edildiğine dair nerede ise karine teşkil eder. Nitekim bir kahraman olarak algılanan Illinois Federe Devlet Bakanı Paul Powel, 1970’te öldüğünde ofisinde ayakkabı kutuları içinde bulunan paralar nedeniyle “beş para etmez” Bakan durumuna düşmüştü. 17 Aralık’ta yapılan operasyonlarda, evinde ayakkabı kutusu içinde para ele geçirilenlerin, ayakkabı kutusunda para saklama kültürü ile yetiştirilip yetiştirilmediğini ya da Amerika’da yaşayıp yaşamadıklarını bilmiyorum. Ancak eğer öyle değilse böyle bir kültürle yetişenlerle işbirliği yapıldığı sonucuna varılabilir ve eğer ortada bir illegalite varsa bunun içine çekilmiş olabilirler.

Çünkü Türkiye’de, yolsuzlukla elde edilen paraları, meşru görünen yollarla banka üzerinden ilgilisine aktarmak mümkün görünüyor. 2006 yılında Koç Vakfı’nın törenle bir il valisine $100.000 verdiğini ve o valinin Toplumsal Etik Derneği tarafından 2010 yılında  "Meslekte Etik Davranışları Teşvik Ödülü"ne layık görüldüğünü hatırlayabilirsek; 17 Aralık günü, evinde para dolu ayakkabı kutusu bulunan banka genel müdürüne de ayakkabı kutusu içindeki paralar, düzenlenen bir törenle “başarılarından dolayı” banka hesapları üzerinden verilseydi “törenle verilen para ödülü” kara parayı aklamış olurdu. Tabi burada o il valisinin gayrimeşru işleri nedeniyle $100.000 aldığını söylemek istemiyorum ama söz konusu “törenle ödül verme mekanizma”sının rüşvete bir kılıf oluşturabileceğine dikkat çekmek istiyorum. Tabi Türkiye’de daha pek çok mekanizma da mevcuttur. Yani Türkiye’de ayakkabı ya da çikolata kutusu ile para transferlerine ya da para saklanmasına gerek yoktur.

Buradan sosyal medya başta olmak üzere, özellikle ayakkabı kutusu üzerinden yürütülen “yolsuz hükümet” algısının hedef kitlesinin, -içeride ayakkabı kutusu çok özel bir anlam ifade etmediğinden-dışarıda ABD yönetimi ve ABD kurumları olduğu sonucu çıkarılabilir. Türkiye’nin toplumsal yapısı açısından ayakkabı kutusu, “İran’ın kara parası aklanıyor” gibi bir karine teşkil etmez. Rüşvetin çanta, valiz, kese kâğıdı, ayakkabı kutusu, elden ya da banka hesabı üzerinden verilmesi aynı anlama gelir. Ancak ABD kurumları ve toplumsal yapısı açısından ayakkabı kutusu, “İran’ın kara parası aklanıyor” karinesi oluşturabilir. Bu nedenle bu kültürel doku ve sosyal medya üzerinden İngilizce olarak yürütülen ve kesin yargı biçiminde ifade edilen mesajların amaçlı olduğu dikkatlerden kaçırılmamalıdır. Ayrıca eğer bu bir adi rüşvet alışverişi değilse ya da adi bir rüşvet alışverişi olup da aynı zamanda komplo ise ABD kültürünü içselleştirmiş, başta İran asıllı ve İran uyruklular olmak üzere komploya dâhil olabilecek iç ve dış unsurların birlikte incelenmesi gerekecektir.