Kamu-özel iş birliği yatırımları 'kanatlandı'
Türkiye'de 1986-2017 döneminde kamu-özel sektör iş birliğiyle 58 milyar dolara yaklaşan 217 yatırım gerçekleştirilirken, bunların yüzde 80'inden fazlası 2003'ten itibaren hayata geçirildi.
Kalkınma Bakanlığı verilerinden derlenen bilgilere göre, 1986-2001 döneminde kamu-özel ortaklığıyla 67 yatırıma imza atılırken, bunların toplam bedeli 11,4 milyar dolar olarak hesaplandı.
Söz konusu ortaklık kapsamında 2002 yılında herhangi bir yatırım hamlesinin yapılmadığı Türkiye'de, 2003 yılından itibaren önemli bir artış görüldü. Buna göre, 2003-2017 döneminde 150 yatırım gerçekleştirilirken, bunların toplam bedeli 46,4 milyar dolar oldu. Böylece son 32 yıldaki toplam yatırım tutarı 57,8 milyar dolara ulaştı.
ULAŞTIRMA YATIRIMLARI İLK SIRADA
Sektörler açısından değerlendirildiğinde 1986 yılından bu yana en fazla yatırım yapılan alan ulaştırma oldu. Söz konusu dönemde 40 karayolu yatırımına 17 milyar dolar, 18 havaalanı yapımına da 17,6 milyar dolar harcandı.
Ulaştırma yatırımlarını 21 adet ve 11,5 milyar dolar ile sağlık tesisi, 81 adet ve 9,1 milyar dolarla enerji sektörü yatırımları izlerken, 2 endüstriyel tesis yatırımı için 1,4 milyar dolar, 17 yat limanı ve turizm tesisi yatırımı için 1 milyar dolar ödendi.
Son 32 yılda en fazla yatırım yapılan yıl ise 2013 olarak kayıtlara geçti. 2013'te 23,3 milyar dolarlık harcama ve 36 yatırımla tarihi rekor kırıldı.
EN ÇOK TERCİH EDİLEN MODEL YİD
Kamu-özel ortaklığıyla gerçekleştirilen projelerde en çok tercih edilen yatırım modeli yap-işlet-devret (YİD) oldu. Toplam 217 yatırımın 103'ü YİD modeliyle uygulamaya konulurken, bu kapsamdaki yatırımların toplam tutarı yaklaşık 42 milyar dolar olarak hesaplandı.
Bu dönemde yap-kirala-devret modeliyle 11,5 milyar dolarlık 21, işletme hakkı devri modeliyle 10 milyar dolarlık 88, yap-işlet modeliyle 416,8 milyon dolarlık 5 projeye imza atıldı.
Kamu-özel ortaklığıyla 1986 yılından bu yana gerçekleştirilen yatırımların tutar, model ve sektörlere göre dağılımı şöyle:
Yatırım Tutarlarının Yıllara Göre Dağılımı
YIL Toplam (milyon dolar)
2017 3.245
2016 3.342
2015 710
2014 2.787
2013 23.252
2012 2.530
2011 1.862
2010 7.143
2009 141
2008 755
2007 233
2006 27
2005 515
2004 579
2003 63
2001 1.434
2000 41
1999 2.031
1998 2.835
1997 723
1996 889
1995 1.382
1994 16
1993 2.032
1992 17
1987 19
1986 4
Proje Sayılarının Modellere Göre Dağılımı
Model Sayı
Yap-İşlet-Devret 103
İşletme Hakkı Devri 88
Yap-Kirala-Devret 21
Yap-İşlet 5
Proje Sayılarının Sektörlere Göre Dağılımı
Sektör Sayı
Karayolu 40
Havaalanı 18
Yat Limanı ve Turizm Tesisi 17
Demiryolu 1
Kültür ve Turizm Tesisi 1
Gümrük Tesisi 14
Endüstriyel Tesis 2
Sağlık Tesisi 21
Enerji 81
Liman 22