Bakan Yanık, bütçe sunumu yaptı!

Komisyon, AK Parti Bingöl Milletvekili Cevdet Yılmaz başkanlığında toplandı.

Komisyonda, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının bütçesi ele alınacak. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, bakanlığının 2023 bütçesine ilişkin sunumuna başladı.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, 2002'den bugüne aile odaklı hizmetlerden yararlanan çocuk oranının yüzde 39'dan yüzde 91,8'e yükseldiğini bildirdi.

Bakan Yanık, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda, bakanlığının 2023 yılı bütçesinin sunumunda, ailenin, yapısı ve işlevleri bakımından alternatifsiz bir kurum olduğunu, vatandaşlara sundukları hizmetlerin odağında ailenin desteklenmesi ve güçlendirilmesinin yer aldığını söyledi.

Sosyal hizmet merkezleriyle (SHM) tüm vatandaşlara tek çatı altında sosyal hizmet modelleri aracılığıyla ihtiyaç duydukları desteklerin sağlandığını belirten Yanık, 2013'ten bu yana ülke genelinde 393 SHM'nin açıldığını, SHM sayısını bu yıl sonunda 400, 2023'te ise 410'a çıkarmayı hedeflediklerini anlattı.

Yanık, Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) kapsamında, 4 bin 802 ASDEP görevlisince bugüne kadar 4,6 milyon hanenin ziyaret edildiğini aktardı.

4. Türkiye Aile Yapısı Araştırması (TAYA) ve 3. Türkiye Ergen Profili Araştırması'na (TEPA) ait bulguların yıl sonunda kamuoyuyla paylaşılacağını dile getiren Yanık, ayrıca bu yıl gerçekleştirdikleri 3. Türkiye Üniversite Gençliği Profil Araştırması (TÜGPA), Türkiye Boşanma Nedenlerinin Mevcut Durum Araştırması ve Bölgeler İtibarıyla Sosyal Durum ve Yaşam Koşulları Araştırması'nın sonuçlarını da 2023'te kamuoyuyla paylaşmayı ümit ettiğini bildirdi.

Sağlıklı nesillerin gelişmesinde bağımlılıkla mücadelenin önemli yer tuttuğuna işaret eden Yanık, Yeşilay iş birliğinde gerçekleştirilen Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitimleri ve Aile Eğitim Programı kapsamında Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma eğitimleriyle 1 milyonun üzerinde kişiye eğitim verildiğini kaydetti.

Yanık, Roman vatandaşların eğitim, sağlık, istihdam, barınma ve sosyal hizmetler alanlarında yaşam koşullarının iyileştirilmesine yönelik çalışmaları sürdürdüklerini ifade ederek, "Roman Strateji Belgesi İçin Etkili Bir İzleme, Değerlendirme ve Koordinasyon Mekanizması Kurulması (ROMSİD) Projesi'nin sonuna yaklaştık. Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2016-2021) sona erdi. Bakanlığımız yeni strateji belgesi ve eylem planı çalışmalarına başladı. Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi (2022-2030) ve 1. Aşama Eylem Planını (2022-2025) hazırladık ve tamamladık." diye konuştu.

Güçlü bir toplumun temelinin, geleceğin sahibi olan çocukların iyiliğinden geçtiğini vurgulayan Yanık, "Çocuklarımıza yönelik hizmetlerimizi 3 aşamada gerçekleştiriyoruz. Birincisi, çocukları aileleri yanında sosyal ve ekonomik olarak desteklenmeleri. İkincisi, eğer bu mümkün değilse kurum bakımına alarak koruyucu aile, evlat edindirme yoluyla bir aile ortamına kavuşmalarının sağlanması. Bu da mümkün değilse bir aile formatını yerleştirmeye çalıştığımız çocuk evleri sitelerimizde, çocuk evlerimizde kurum bakımındaki çocuklarımızın hayatlarını idame ettirmeleri. 2002'den bugüne aile odaklı hizmetlerimizden yararlanan çocuk oranı yüzde 39'dan yüzde 91,8'e yükselmiştir." ifadelerini kullandı.

Sosyal ve Ekonomik Destek (SED) hizmeti kapsamında, çocuk başına aylık ortalama 2 bin 337 lira 31 kuruş destek sağlandığı bilgisini veren Yanık, "SED hizmetinden Eylül 2022 itibarıyla aktif olarak yararlanan çocuk sayımız 147 bin. Aynı zamanda SED desteği sağladığımız çocuklara Okul Destek Projesi kapsamında da okul içi ve dışındaki vakitlerini değerlendirmek noktasında destek sağlıyoruz. 81 ilde 31 bin 643 çocuğumuza bu kapsamda ulaşmışız." dedi.

Koruyucu aile yanında kalan çocuk sayısının son 20 yılda 17 kat artarak 8 bin 793'e ulaştığına dikkati çeken Yanık, bu sistemi daha da güçlendirmek için Türkiye'de Koruyucu Aile Sisteminin Güçlendirmesi Projesi'ni hayata geçireceklerini anımsattı.

Yanık, aile odaklı hizmetler çerçevesinde bugüne kadar 18 bin 779 çocuğun evlat edindirildiğini, 113 çocuk evleri sitesinde 6 bin 639, 1191 çocuk evinde ise 6 bine yakın çocuğun kaldığını bildirdi.

Çocuklar için en uygun hizmet modelinin belirlenmesi amacıyla Çocuk Koruma ve İlk Müdahale birimlerini oluşturduklarını anlatan Yanık, "118 Çocuk Koruma İlk Müdahale ve Değerlendirme Birimimizde çocuklarımızla ilgili en uygun hizmet modeli belirleniyor. Buralara kabulü yapılan çocuklarımızın yüzde 88'i ailelerine geri döndürüldüler." şeklindeki bilgiyi paylaştı.

Yanık, suça sürüklenen ve suç mağduru çocukların rehabilitasyonunu sağlamak için İhtisaslaştırılmış Çocuk Evleri Sitesini kurduklarını, çocuk evleri ile çocuk evleri sitelerinde koruma ve bakım altında bulunan çocuklar için Çocuk Destek, Gelişim ve Eğitim Programı'nı tasarladıklarını söyledi.

Bu yıl üniversite sınavı sonrası 312 çocuğun bir yükseköğretim programına yerleştiklerini belirten Yanık, korunma ve bakım altındaki çocuklar arasında 10 milli sporcu ve 2 bin 172 lisanslı sporcunun bulunduğunu bildirdi.

2021-2022 eğitim ve öğretim yılında 1511 çocuğun özel okullarına ücretsiz devam ettiğini vurgulayan Yanık, sosyal hizmet modellerinden yararlanan ancak örgün eğitime devam edememiş çocukların, reşit olduktan sonra istihdamlarının sağlanabilmesi için mesleki eğitime yönlendirildiğini dile getirdi.

Yanık, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) ile iş birliğinde bakanlık kuruluşlarındaki 13-18 yaş grubunda bulunan çocuklara yönelik İş ve Meslek Danışmanlığı Eğitimleri verildiğini, 615 çocuğun bu programdan yararlandırıldığını bilgisini paylaştı.

Kurumlardan ayrılan gençlerin durumunun takibi için Bakım Sonrası Rehberlik ve İzleme Değerlendirme Birimi kurduklarını anlatan Yanık, gençleri toplumsal yaşama uyum sürecinde desteklerini ifade etti.

Yanık, kuruluştan ayrılan gençlere işe yerleştirilinceye kadar talepleri halinde sosyal ve ekonomik destek sağlandığını, devlet korumasında yetiştikten sonra evlenen kız çocuklarına evlenme yardımı verildiğini kaydetti.

Devlet korumasından yararlanan gençleri, kamu kurumlarına yerleştirmelerinin yılda 3 kez yapıldığını hatırlatan Yanık, "2002'den bugüne devlet koruması altında yetişmiş 37 bin 821 gencimiz kamu kurum ve kuruluşlarında işe yerleştirilmiştir. Düzenlemeyle gençlerin, mezun oldukları bölümün özelliklerine göre atamaları yapılıyor." dedi.

Kurum bakımında yetişen çocukları istihdam eden özel sektörün SGK primlerinin 5 yıl süreyle bakanlık tarafından karşılandığını belirten Yanık, Özel Sektör İstihdam Teşviki uygulamasıyla bugüne kadar 9 bin 711 çocuğun özel sektörde istihdamının desteklendiğini ifade etti.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Yanık, çocuk koruma mobil ekiplerinin sokakta çalıştırılan ve dilendirilen 37 bin 52 çocukla ilgili önlem aldığını, Çocuklar Güvende Programı kapsamında riskle karşılaşmış ve sosyal hizmet sunulmuş çocuklara yönelik 129 bine yakın izleme ve değerlendirme yapıldığını anlattı.

TÜİK verilerine göre, ülkede bulunan 23 milyon çocuktan yaklaşık 360 bininin öksüz ve yetim olduğunu aktaran Yanık, bunlardan 167 bini bakanlığın sosyal hizmet ve yardımlarından yararlandığı bilgisini verdi.

Açılış izinleri bakanlık tarafından verilen özel kreş ve gündüz bakımevleri ile özel çocuk kulüplerinin yılda en az 2 kez denetlendiğine dikkati çeken Yanık, 2002'de 1179 olan özel kreş, gündüz bakım evi ve çocuk kulübü sayısının 2 bin 365'e ulaştığını ve buralarda 86 bine yakın çocuğun hizmet aldığını söyledi.

Çocukların dijital ortamlarda karşılaşabilecekleri riskleri tespit eden ve bunları önleyici çalışmalar yapan bakanlık bünyesindeki Sosyal Medya Çalışma Grubu'nun çalışmalarını sürdürdüğünü dile getiren Yanık, bu kapsamda bugüne kadar 1552 içeriğe müdahale edildiğini bildirdi.

Yanık, "Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu, bugüne kadar 22 bin 197 süreli yayın ile 72 kitap değerlendirilmiş, 36 kitap hakkında zararlı olduğu yönünde kanaat belirtmiştir. Bununla birlikte, müstehcenlik suçu ile ilgili 10 bin 500 adet adli bilirkişi raporu hazırlanmış ve adli makamlara gönderilmiştir." şeklinde konuştu.

Çocuklar için zararlı olduğu düşünülen yayın ve uygulamaların doğrudan bakanlığa ulaştırılabilmesi için ihbar mekanizması oluşturduklarını anımsatan Yanık, şöyle devam etti:

"0-17 yaş bütün çocuklarımızı kapsayacak olan Türkiye Çocuk Araştırması ülkemizde alanında ilk kez yapılmakta olup araştırma sonucunda, çocuklara yönelik sunulan hizmetlere ilişkin göstergelerin bütüncül olarak değerlendirilmesinin sağlıklı tespitini amaçlamaktayız. Yine Türkiye'de Çocuk Haklarının Desteklenmesi Projesi ile birlikte çocuk bakım ve koruma hizmetlerinin geliştirilmesi, çocuk işçiliğinin önlenmesi, erken yaşta evliliklerin önlenmesi ve korunmasız durumdaki çocukların saptanması, yönlendirilmesi, rehabilitasyonu ve bakımına yönelik hizmetlerin geliştirilmesini amaçlıyoruz."

Yanık, ülkeye düzensiz göç yoluyla gelen ve kolluk birimlerince yakalanan refakatsiz çocuklar hakkında yapılan çalışmaların, çocuğun yüksek yararının gözetilmesi temelinde yürütüldüğüne dikkati çekerek, "Eylül 2022 itibarıyla çocuk bakım kuruluşlarımızda 525'i Suriyeli olmak üzere 1147 yabancı uyruklu çocuk bulunmaktadır. Ukrayna-Rusya krizi sebebiyle gelen çocukların bakımını da yine ülkemizde Ukrayna'dan Türkiye'ye Gelen Çocuklara Yönelik Müdahale Programı kapsamında sürdürüyoruz." ifadelerini kullandı.

Kapsayıcı, eşitlikçi ve sürdürülebilir hizmetlerle eğitimden sağlığa, ekonomiden sosyal hayata her alanda engelli ve yaşlı vatandaşların yanında olduklarını dile getiren Yanık, şu bilgileri paylaştı:

"Özel ilgi, destek ve korunmaya gereksinim duyan 7 bin 64 engelli bireyimize fonksiyon kayıplarını gidermek ve toplum içinde kendi kendilerine yeterli olmalarını sağlayacak becerileri kazandırmak için kendilerinin veya vasilerinin istekleri doğrultusunda bakanlığımıza bağlı 104 resmi bakım ve rehabilitasyon merkezinde hizmet veriyoruz. 2007 yılında 10 özel bakım merkezi 915 kapasite ile 351 engelliye hizmet sunmaktayken 2022 eylül ayında 304 özel bakım merkezinde 30 bin 693 kapasite ile 26 bin 491 engelliye yatılı bakım hizmeti sunuyoruz. Bu 26 bin 491 engelli vatandaşımızın yüzde 94'ünün bakım ücreti bakanlığımız tarafından karşılanmaktadır."

Yaşlı Profili Araştırması'nın ilk kez bu yıl yapılacağını bildiren Yanık, bu araştırmayla Türkiye'de yaşlılara yönelik hizmetleri ve yaşlıların ihtiyaçlarını bütünsel olarak ele alan sosyal göstergelerin oluşturulmasını, kanıta dayalı verilerin elde edilmesini hedeflediklerini dile getirdi.

Yanık, engelli bireylerin bakımının aile yanında sağlanması ve yaşadıkları çevrede desteklenmesi amacıyla başlattıkları evde bakım yardımı uygulamasından 560 bin kişinin faydalandığını, engellisine evde bakmak isteyen ailelere 2006'dan bugüne kadar yaklaşık 79 milyar lira ödeme gerçekleştirildiğini ifade etti.

Yaşlı bireylerin, yaşam kalitesinin arttırılması ve sosyal hayata aktif katılımlarına katkı sağlanması amacıyla 37 yaşlı gündüz hizmet merkezinde 642 yaşlı bireye hizmet verildiğini aktaran Yanık, "2016 yılında başlattığımız Yaşlı Destek Programımız (YADES) halihazırda devam ediyor. YADES kapsamında 6 yılda toplam 36 milyon lira kaynak aktarmışız. 2022 yılında yürütülecek projeler için 3 milyon lira daha kaynak aktarımıyla projelere aktardığımız kaynak tutarı toplam 39 milyona yükselttik." dedi.

Engellilerin istihdamına yönelik çalışmalara değinen Yanık, engellilerin kamudaki istihdamında, 2002'den bu yana 11 katı aşan bir artış sağlandığını bildirdi.

Yanık, otizm spektrum bozukluğu olan çocukların hayatını değiştirecek, onları geleceğe hazırlayacak programların uygulanması, ailelerine yönelik destek hizmetlerin yaygınlaştırılması için gerekli tedbirlerin yer alacağı 2. Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı'nı (2023-2030) en kısa sürede hayata geçirmeyi planladıklarını anlattı.

Engellilik alanında 2030'a kadar ülkenin yol haritasını belirleyecek "Engelsiz Vizyonu Hayata Geçirmek Üzere Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı" hazırlıklarının sürdüğünü belirten Yanık, oluşturdukları Engelli Hakları İzleme ve Değerlendirme Kurulunun ilk toplantısını 15 Kasım'da yapacağını dile getirdi.

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda, bakanlığının 2023 yılı bütçesine ilişkin sunum yapan Yanık, toplumların gelişmelerindeki en büyük payın kadınlara ait olduğunu dile getirdi.

Hiçbir kadının kendini sahipsiz, güvencesiz ve yalnız hissetmemesi için çalışmaya devam edeceklerini belirten Yanık, "Bu bakış açımız, kadınların konumlarını daha da güçlendirecek ve her zaman ifade ettiğimiz 'Güçlü Kadın, Güçlü Aile, Güçlü Türkiye' hedefine bizleri yaklaştıracaktır." ifadesini kullandı.

6 yaş üzeri nüfus içerisindeki kadın okuryazarlık oranını yüzde 79,9'dan yüzde 95,5'e çıkarttıklarını bildiren Yanık, ortaöğretim düzeyinde kız çocuklarının net okullaşma oranının yüzde 45,2'den yüzde 89,3'e; yükseköğretim düzeyinde kadınların net okullaşma oranının ise yüzde 13,5'ten yüzde 49,2'ye yükseldiğinin altını çizdi.

Sağlık altyapısındaki iyileşmelerin, kadınların sağlık hizmetlerine kolay erişmesine imkan sağladığını dile getiren Yanık, kadınların çalışma hayatında olmasını önemsediklerini vurguladı.

Kadına yönelik şiddetle mücadelede sıfır tolerans ilkesinin son derece önemli olduğuna dikkati çeken Yanık, "Kadına yönelik şiddet her zaman kırmızı çizgimizdir. Sıfır tolerans ilkesi çerçevesinde mevzuat çalışmaları, eğitim ve farkındalık artırma çalışmaları, kurumlar arası işbirliği ve koordinasyonu artırma; şiddet mağduru kadınların korunması ve desteklenmesine yönelik kurumsal mekanizmaların güçlendirilmesi; verilerin toplanması ve istatistiklerin geliştirilmesi başlıklarıyla, bu alandaki çalışmalarımız geniş bir yelpazeyle devam ediyor." diye konuştu.

Temmuz 2021 itibarıyla Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele 4. Ulusal Eylem Planı'nın yürürlükte olduğunu anımsatan Yanık, Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele 2022 Faaliyet Planı'nı da yürürlüğe koyduklarını hatırlattı.

Elektronik kelepçeyle şiddet mağdurlarının etkin korunmasını sağladıklarını vurgulayan Yanık, 24 saat esasıyla kadınlara yönelik destek ve güçlendirme çalışmalarını sürdürdüklerini anlattı.

Konukevlerinde kalan kadınları hayata hazırlama ve dezavantajlarını giderme noktasında desteklerin devam ettiğini söyleyen Yanık, "2022 yılında 'Önleme, Müdahale ve Politika Boyutlarıyla Türkiye'de Kadına Yönelik Şiddet ve Kovid-19 Salgınının Etkileri Araştırması'nı yürütüyoruz. Araştırma sonuçlarının bu yılın sonunda kamuoyu ile paylaşılması planlanmaktadır. 'Şiddet Uygulayanlara Çok Yönlü Sosyal Hizmet Müdahalesini İçeren Bir Modelin Oluşturulması Projesi'ni 2023 yılında gerçekleştirmek üzere hazırlık çalışmalarını tamamladık." açıklamasında bulundu.

Türkiye'de kadına yönelik aile içi şiddet araştırmasının 3'üncüsünü 2024 yılında tamamlamayı planladıklarını aktaran Yanık, uluslararası boyutlarıyla kadın haklarına ve kadınların güçlenmesine ilişkin gelişmelerin yakından takip edildiğini belirtti.

Şehit yakınları ve gazileri çok önemsediklerini vurgulayan Yanık, gelir desteğinden istihdam hakkına, sağlık hizmetlerinden eğitime varana kadar pek çok alanda şehit yakınları, gazi ve gazi yakınlarının yanında olduklarını ve olmaya devam ettiklerini söyledi.

Yanık, "1995'ten 2002'ye kadar 6 bin 315, 2002'den 2014'e kadar 10 bin 187, bu görevin Bakanlığımıza devredildiği 2014'ten bugüne kadar ise 30 bin 935 şehit yakını, gazi ve gazi yakınımızın kamuda istihdamı sağladık. Toplamda 47 bin 437 istihdam sayısına ulaştık." bilgisini verdi.

Şehit yakını ve gazilere yapılan aylık ödemenin 1500 liradan 2 bin 600 liraya çıkarıldığını hatırlatan Yanık, "Son düzenleme ile bu ödemeler 4 bin liraya yükseltildi. 15 Temmuz'a ithafen temmuz aylarında 2 aylık ödeme yapılmaktadır. Ayrıca, dini bayramlarda ilave 2 bin lira ödeme sağlandı. Hak sahibi şehit yakını ve gazilerin hesaplarına bugüne kadar yaklaşık 195 milyon lira aktarılmıştır." dedi.

2002'de 1,3 milyar lira olan sosyal yardım harcamalarının, 2021'de tüm kamu kurumları ile 97,8 milyar liraya çıkartıldığını dile getiren Yanık, "Sosyal devlet anlayışımızın bir gereği olarak sosyal yardımlara ayrılan kaynak artarken, sosyal yardımların gayrisafi yıllık hasılaya oranı da artmaktadır. 2002 yılında sadece binde 4 olan sosyal yardım harcamalarının gayrisafi yıllık hasılaya oranı 2021 yılında 4 kat artarak yüzde 1,36'ya yükselmiştir." ifadesini kullandı.

Türkiye'nin insani gelişme düzeyinin 2009'a kadar "orta insani gelişme" düzeyindeyken, 2009'dan itibaren "yüksek insani gelişme", 2021 verilerine göre ise "çok yüksek insani gelişme" kategorisine ulaştığını anımsatan Yanık, Türkiye'nin, üst üste üçünü kez "çok yüksek insani gelişme" kategorisine girdiğini ve ülke sıralamasında da son 20 yılda yüzde 25'lik artış kaydettiğini bildirdi.

Yanık, iktidara geldikleri 2002 yılında 4 olan sosyal yardım programı sayısını 50'ye çıkarttıklarını, şu anda sosyal yardımlardan yararlanan toplam tekil hane sayısının 4 milyon 332 bin 805 olduğunu kaydetti.

Eşi vefat eden kadınlar için 2023 konut inşa edeceklerini ifade eden Yanık, istihdam dostu sosyal yardımları önemsediklerini dile getirdi.

Sivil toplum buluşmaları kapsamında ??kadın, çocuk, göç ve insani yardım, engelli ve yaşlı, şehit yakınları ve gazilerle istişareler yaptıklarını açıklayan Yanık, bakanlığın yurt dışı çalışmalarına da ilişkin bilgiler paylaştı.

Bakanlığın 2023 yılı bütçe teklifinin 149 milyar 868 milyon 618 bin lira olduğunu dile getiren Yanık, "Bakanlığımız, 2023 yılında tüm toplumu hedefleyen sosyal hizmetlere ve yardımlara ilişkin kapasite ve hizmetlerini iyileştirmeye, yeni hizmet modelleri ve alanları geliştirmeye, ortaya çıkacak yeni zorluklara ve risklere çözümler üretmeye devam edecektir." diye konuştu.